Kültürden bahsedildiÄŸinde bütün sosyal bilimciler kendilerini hayatları boyunca uÄŸraÅŸtıkları en karmaşık kavramlardan biriyle baÅŸ baÅŸa bulurlar. Kültür, tanımlanması zor, ele avuca sığmaz bir kavramdır ve bulaÅŸtığı diÄŸer kavramlara da bu özelliÄŸini süratle aktarır. EklemlendiÄŸi kavramları da kendi kaderiyle yoldaÅŸ kılar. Dünyada ve Türkiye’de kültür ve iktidar kavramları yan yana geldiÄŸinde anlaşılanların çok çeÅŸitlilik göstermesi de kültürün ‘ne’liÄŸine iliÅŸkin tanımların ve kavrayışların çeÅŸitliliÄŸinin bir sonucu olarak görülebilir.

 

Kültür ve iktidarın birbirine sarmalanmış yapısı gündem oluÅŸturucu bir yapı arz ediyor. Türkiye’nin hareketli ve hararetli gündeminin derinlerinde kültür ve iktidar iliÅŸkisi varlığını hissettirmektedir. Son dönemde farklı mecralarda dillenen bu tartışma “kültürel iktidar” nitelemesiyle gün yüzüne çıktı. Kültür ve iktidar meselesi, özellikle ‘kültürel iktidar’ kavramı sınırlarında farklı biçimlerde tartışılmaktadır. Siyasal iktidarın yanı sıra kültürel iktidar biçiminden söz edilmektedir. Kültür bir iktidar kurma, bir hegemonya oluÅŸturma alanı olabilir mi? “Kültür ve iktidar” kavramları hangi zeminde bir araya gelebilir? Kültürel bir iktidar var ise etki gücü ve alanı nedir? Bu iktidar biçimi nerelerde soluk alıp verir? Bu türden sorular etrafında dönen dinamik bir tartışmaya ÅŸahitlik etmekteyiz. Kültür ve iktidar gibi geniÅŸ kapsamlı kavramlar etrafında dönen tartışmalar tarihsel bir boyut da kazanarak derinleÅŸmektedir. Önümüzdeki süreçte ise güncelden kaynaklanan birçok meselenin temelde “kültürel iktidar” meselesine dayanması ve bu düzlemde tartışılması muhtemel görünüyor. Bu doÄŸrultuda dergimizin on beÅŸinci sayısı hem farklı baÄŸlamlar üzerinden hem de farklı perspektiflerden “kültürel iktidar” konusunu merkeze alıyor.

 

On beÅŸinci sayının dosyasında temelde iki boyut üzerinden konuya yaklaşılmaktadır. Öncelikle kültürel iktidarı kavramsal, kuramsal ve temel tartışmalar düzleminde ele alan metinlerle konunun temellendirilmesi hedefleniyor. Öte yandan farklı alanlarda yürütülen incelemeler üzerinden meselenin nerelere doÄŸru dallanıp budaklandığı gün yüzüne çıkarılmak isteniyor. GiriÅŸ yazısında Hüseyin Çil, kavramsal ve kuramsal boyutlarıyla kültürel iktidar tartışmasının boyutlarını ortaya koyuyor. Mehmet UÄŸraÅŸ’ın yazısı kültür, ideoloji ve iktidar iliÅŸkilerini sorguluyor. Meselenin çok önemli bir yönünü oluÅŸturan psikolojik boyutu Gökhan Arslantürk irdeliyor. Ertan Özensel’in yazısı ise kadrajı biraz daha geniÅŸleterek modernlik tecrübesinin ürettiÄŸi kültürel iktidar formuna deÄŸiniyor. “Kültürel Ä°ktidarı Hatırlamak” baÅŸlıklı yazısıyla Faruk Karaarslan tartışmaların kökenine iliÅŸkin tespitlerde bulunarak tartışmaların seyrine iliÅŸkin eleÅŸtirel bir dikkat sunuyor. Ercan Yıldırım, meselenin odağında bulunan entelektüeller ve entelektüel alanla ilgili kültürel iktidar baÄŸlamında eleÅŸtirel bir deÄŸerlendirme yaparak küresel bir kültürün istilasına karşı teyakkuza davet ediyor. Son dönemde kültür politikalarının görünen yüzü olarak beliren TRT’nin yayınlarını Ä°brahim Nacak kapsamlı bir yazıyla deÄŸerlendiriyor. Nacak’ın yazısı, bir devlet televizyonu olması dolayısıyla konu hakkında önem arz eden TRT’nin kültürel iktidar tartışmalarındaki yerini anlamamıza yardımcı oluyor. Melike Günyüz, bütün iktidar biçimlerinin doÄŸrudan ya da dolaylı hedefi olan çocukları, çocuk yayıncılığı ve edebiyatı çerçevesinde deÄŸerlendiriyor. Günyüz’ün yazısı farklı dönemlerdeki çocuk yayıncılığı politikalarını karşılaÅŸtırarak deÄŸiÅŸen dönüÅŸen politik anlayışı vurguluyor. Dosyanın son yazısında Selçuk Küpçük, Türkiye tarihinin en tartışmalı ve karanlık dönemlerinden 27 Mayıs dönemini, müzik ve iktidar iliÅŸkisi baÄŸlamında ele alarak müziÄŸin nasıl bir iktidar aracına dönüÅŸebileceÄŸini gün yüzüne çıkarıyor.

 

Kültürel Ä°ktidar konusunu merkeze alan soruÅŸturma dosyası üç deÄŸerli akademisyeni ağırlıyor. Kültür ve iktidar iliÅŸkisi, kültürel iktidarın ‘ne’liÄŸi, kültürel iktidara iliÅŸkin tartışmaların mahiyeti gibi konularla ilgili olarak Kenan ÇaÄŸan, Feridun Yılmaz ve Cengiz Anık farklı perspektiflerden deÄŸerlendirmelerde bulunuyorlar.

 

Kenar Kayıt bölümünde ise üç metin bulunuyor. Yusuf Adıgüzel, “Yarim Ä°stanbul’u Mesken mi Tuttun” baÅŸlıklı yazısında göç olgusunun türkülere yansımasını irdeliyor. DiÄŸer iki yazı ise dosya konusuyla yakından ilgili. Ä°lhami Aydın, yükselen milliyetçi trendi bir hegemonya biçimi olarak tv dizileri üzerinden okuyor; Ramazan Ünsal ise son dönemde Türkçeye de çevrilen kitaplarıyla dikkat çeken düÅŸünür Byung Chul Han metinlerinden hareketle “Neoliberal Hegemonya”yı analiz ediyor.

 

Hayat Sahnesinde ise kültür ve kültürel iktidar odaklı metinlerle konunun hayatın derinliklerine nüfuz eden yönleri öne çıkarılıyor. Ali Güney Türkiye’de de dikkat çeken “Chernobly” dizisi üzerinden politik bilime odaklanıyor; Azem Sevindik Türk kültürünün önemli bir parçası olan “köy odaları”na eÄŸiliyor; Nuh Akçakaya Halk Evleri ve kültür merkezlerini kültürel iktidar baÄŸlamında karşılaÅŸtırıyor; yine kültürel iktidar baÄŸlamında, Mahmut Hakkı Akın, Türk modernleÅŸmesi sürecinde önemli bir sembol olan “üniforma”yı deÄŸerlendiriyor.

 

Kitaplıkta ise dosya konusuyla ilgili kitaplarla birlikte sosyal bilimlerin gündemine yeni düÅŸen farklı kitaplar da dikkatlere sunuluyor.

 

Selam ile…

 

 

Özet: “Kültürel iktidar” Türkiye’de özellikle son dönemde çok tartışılan konulardan birisi haline geldi. Kavram, Türkiye’nin modernleÅŸme tarihinde yaÅŸadığı kültürel bölünmeye uygun biçimde, iki karşıt “mahallenin” kültür alanındaki mücadelesini anlatmak için kullanılmaktadır. Bir taraftan muhafazakârlar için sekülerlerin kültürel hegemonyasına göndermede bulunuyor; öbür taraftan seküler/ sol entelektüel çevreler için muhafazakârların entelektüel çabayla elde edemedikleri kültürel hâkimiyeti siyasi güçle elde etme çabasına iÅŸaret ediyor. Bu çift kutuplu tartışma zemininde tartışmanın kendisi gibi kavramın kullanımı da deÄŸiÅŸkenlik gösteriyor. Bu nedenle kültürel mücadeleyi ifade etmek için “kültürel iktidar”, “kültürel hegemonya”, “kültür savaşı” gibi birbirinden farklı kavramlar kullanılıyor. Bu makalenin amacı bu farklı kavramların arka planlarını ortaya koymak, sosyal bilimler literatüründeki kullanım biçimlerini belirlemek ve Türkiye’deki tartışmalarda aldıkları yeni formları deÄŸerlendirmektir. Bu doÄŸrultuda çalışma öncelikle Türkiye’de tartışmanın nasıl baÅŸladığını ve ne ÅŸekilde geliÅŸtiÄŸini ele almaktadır. Daha sonra ise tartışmanın geliÅŸiminde kullanılan yukarıdaki kavramların detaylı bir incelemesi yapılarak, sundukları imkânlar ve sınırlılıklar deÄŸerlendirilmektedir. Sonuç bölümünde ise temel tartışmanın yürütülme biçiminin Türkiye’de toplumsal ayrışma sorununa katkısı sorgulanmaktadır.

 

Anahtar Kelimeler: Kültürel Ä°ktidar, Kültürel Hegemonya, Kültür Savaşı, KutuplaÅŸma.

Anahtar Kelimeler: Kültür, Ä°deoloji, Ä°ktidar, Toplumsal Ä°ktidar, Kültürel Ä°ktidar.

Özet: Kültürel iktidar, güç ve iktidar kavramının farklı bir boyutunu temsil etmektedir. Bu yönüyle son yıllarda gittikçe artan bir ilginin odağı konumundadır. Yeni geliÅŸen bir alan olarak, kültürel iktidar hegemonya, kültür savaşı, simgesel güç ya da yumuÅŸak güç gibi kavramlarla ele alınmaktadır. Bu çalışmada daha çok sosyoloji ve siyaset bilimi gibi disiplinlerin ilgilendiÄŸi kültürel iktidar kavramının psikoloji kuram ve açıklamalarıyla anlaşılması amaçlanmıştır. Bu amaçla güç, eÅŸitsizlik, toplumsal hiyerarÅŸiler, sosyal etki gibi kavramlara yönelik psikoloji kuram ve açıklamalarına yer verilmiÅŸtir. Ayrıca, bu çalışmanın bir diÄŸer amacı da sosyal psikoloji alanına -özelde de siyaset psikolojisi yazınına- özgün bir çalışma alanı kazandırmaktır. Bu doÄŸrultuda gelecekteki araÅŸtırmalar için öneriler sunulmuÅŸtur.

 

Anahtar Kelimeler: Kültürel Ä°ktidar, Güç, EÅŸitsizlik, Sosyal Etki.

Özet: Tarihsel süreçte bilgi-iktidar iliÅŸkisi sürekli var olmakla birlikte, modern zamanlarda bu iliÅŸki sürecinin çok daha karmaşık bir hal alırken aynı zamanda bilgi, merkezi bir konuma gelmiÅŸtir. DoÄŸa bilimlerinin ardından sosyal bilimlerinde devreye girmesiyle iktidarlar, kendilerini meÅŸrulaÅŸtırırlarken sahip oldukları denetimi de güçlendirme imkanına kavuÅŸmuÅŸ oluyorlardı. Özellikle ulus devlet, demokrasi, kapitalizm gibi argümanlarıyla modernite, kendi meÅŸruiyetini sürdürmüÅŸ oluyordu. Günümüz küresel dünyasında ise, kültürlerin birbirlerini etkilemesi söz konusu olsa da, modernitenin sahip olduÄŸu teknolojik üstünlük, güçlü sermaye birikimi gibi unsurlarıyla diÄŸer tüm kültürler üzerinde varlığını devam ettirdi. Böylece Batı, dünyanın diÄŸer toplumları üzerinde ekonomik, siyasal iktidarları kadar kültürel iktidarlarını da sürdürmeyi devam ettirmektedirler.

 

Anahtar Kelimeler: Bilgi, Ä°ktidar, Modernite, Kültürel Ä°ktidar.

 

Anahtar Kelimeler: Kültürel Ä°ktidar, Türk ModernleÅŸmesi, ModernleÅŸme, Cemaat Kültürü

Özet: Kültürel ve siyasal alanın kurulması, geliÅŸmesi, toplumlara aktarılmasında entelektüellerin büyük etkisi bulunur. Entelektüel alan dijital devrimle ortaya çıkan küresel kültür vasıtasıyla hayli geniÅŸledi. Entelektüel alanın kapsamına klasik manada mütefekkir, aydın, ulema girerken artık bu kategoriler yerini dijital yazarlığa bıraktı. Sosyal medya dilinin etkisiyle kurulan bu dil, siyasal alanı da ÅŸekillendirecek boyuta geldi. Daha çok sürgün, marjinal, yabancı kavramları etrafında tanımlanmaya çalışılan entelektüeller küresel dünyanın yol açtığı felaketlerin neticesinde günümüzde her zamankinden daha fazla deÄŸer kesbetmeye baÅŸladı.Sinizmin, yasa koyuculuÄŸun, nomos savunuculuÄŸunun, belki bugünlerde daha çok ihtiyaç duyulacağı gibi yeni Leviathan’ların ÅŸekillenmesinde, topraÄŸa, tarihe, ülkeye mensubiyet saÄŸlamada entelektüeller her zamankinden daha iÅŸlevsel ve prestijli konumda... Dünyada küresel kültürün dil, din, millet ayrımı gözetmeden herkesleÅŸtirme politikası en ciddi tahribatı Müslüman dünyada yapıyor. Türk modernleÅŸmesi kültür-medeniyet ayrımı üzerinden kültürü koruma kavgası verirken kapitalist iliÅŸki biçimlerini meÅŸrulaÅŸtırdı. Bu saatten sonra entelektüellere düÅŸen dünya sistemine Müslümanları, biz Türkleri entegre eden iktisadi ve siyasal unsurları belirleyip tasfiye etmektir.

 

Anahtar Kelimeler: Entelektüel, Aydın, Küresel Kültür, Dünya Sistemi, Sinizm.

Özet: Türkiye toplumunun kültürel kodlarını milli ve dini deÄŸerler belirlemektedir. Bu deÄŸerlerin önemi ve etkinliÄŸi tarihsel süreçte çeÅŸitli dönüÅŸümler geçirmiÅŸtir. Toplumumuzun siyasal yapısında meydana gelen deÄŸiÅŸimler, kültürel deÄŸerlerde de önemli dönüÅŸümlere sebep olmuÅŸtur. Yakın siyasi tarihimizi ÅŸekillendiren temel problem, toplumsal alanda hâkim olan maddi-manevi unsurların, siyasal alanda da hâkim olma mücadelesidir. 2000’li yıllardan sonra, bu siyasal mücadelenin baÅŸarıyla sonuçlandığı kabul edilmektedir. Fakat kültürel iktidar alanında baÅŸarısızlığın hâkim olduÄŸu düÅŸünülmektedir. Bu makalede 2000 sonrası siyasal iktidarın kültürel iktidar mücadelesini, bir basın-yayın kuruluÅŸu olan TRT yoluyla nasıl gerçekleÅŸtirdiÄŸi incelenecektir. TRT 1 ve TRT 2 kanallarının yayın içerikleri incelenerek, kültürel üretim alanında nasıl bir konum iÅŸgal ettiÄŸi tahlil edilecektir.

 

Anahtar Kelimeler: Toplumsal DeÄŸer, Siyasal Ä°ktidar, Kültürel Ä°ktidar Mücadelesi, TRT.

Anahtar Kelimeler: Müzik, Ä°ktidar, Demokrat Parti, 27 Mayıs Darbesi.

‘Kültürel iktidar’ terkibinde yoÄŸuÅŸmanın olduÄŸu yer genellikle iktidar kavramı olmaktadır. Bunun temel sebebi iktidarın sahip olduÄŸu çekim kuvvetidir. Kendisine içkin olan bu kuvvet saÄŸlıklı düÅŸünme süreçlerine olumsuz etki eden sersemletici bir duyguya da neden olur. Söz konusu bu duyguya kapılınca doÄŸal olarak meselenin odak noktası deÄŸiÅŸmeye baÅŸlamaktadır. Ä°ktidar, içinden geçtiÄŸi her cümleyi bozup imha ettiÄŸi gibi kültür kavramını da tarumar etmektedir. Oysa illaki her iki kavrama iliÅŸkin bir hiyerarÅŸiden söz edilecekse kültürün öncelikli olduÄŸu akılda tutulmalıdır. Çünkü kapsam ve belirleyicilik açısından kültür önce gelir. Yani iktidarın bizatihi kendisi de kültürün bir ürünüdür. Bunu kültürün en yalın ve en kapsayıcı tanımına yaslanarak söylüyoruz. Yani eÄŸer bir toplumun maddi ve manevi ürettiÄŸi her ÅŸeyse kültür, o .zaman iktidar da kültürün doÄŸal bir parçası olur. Ancak kültürle var ettikleri arasındaki iliÅŸki her zaman çift yönlü olduÄŸu için; kültürün iktidar üzerindeki belirleyiciliÄŸi kadar iktidarın da kültür üzerinde belirleyici olduÄŸu akılda tutulmadır.

Türkiye’nin modernleÅŸme tecrübesi Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren, ana hatlarıyla devlet aygıtının ahalisini hâkim dünya düzenine uyum gösterecek bir forma sokabilme gayretlerine tanıklık etmiÅŸtir. Fakat bu uyum gayreti bir politik birlik kararına dayanmadığından, bir tür “kararsızlık” hali hemen kurucu kuÅŸaktan baÅŸlayarak günümüze kadar varlığını sürdürmüÅŸtür. Kurucu kuÅŸak için hâkim düzene bu uyum gayreti, biyolojik varlığın idamesini zorunlu kıldığına inandıkları bir kararsızlık halidir. Kurucu kuÅŸak, Türkiye’nin kendi varlığı konusunda herhangi bir karar imasında bulunmadığında ancak, dünya düzeninin husumetinden kaçabileceÄŸini ve ahalisinin biyolojik varlığını güvence altına alabileceÄŸini düÅŸünmüÅŸ, bu “kararsızlığı” onun kararı olmuÅŸtur. Buna mukabil ahali ise modernleÅŸme ile mukadder karşılaÅŸmasında bir kararın, dünya düzenine uyum yerine ona teklif içeren bir kararın arayışında olmuÅŸtur.

Kültür ve iktidar kavramları yan yana getirildiÄŸinde, kuÅŸkusuz ki, akla ilk gelen düÅŸünce ekolu, Marx’ın fikri kaynaklığında geliÅŸen eleÅŸtirel kültürel çalışmalardır. Kültürel hegemonya kavramı etrafında gezinen bu akım, kültür emperyalizmi kavramına iliÅŸtirilen fikirleri de etkilemiÅŸtir. Ancak kültürel emperyalizm tabiri, daha ziyade, muhafazakâr kültürelciler için caziptir. Kültürel transplantasyon kavramına odaklı akademik ilgi, hususen, medya-toplum iliÅŸkilerini çözümlemeye münhasırdır. Transplantasyon, kültürel deÄŸiÅŸime hem olumlu hem olumsuz yaklaÅŸanların kullandıkları bir kavramdır.

Özet: Türkiye’de 1950’lerden itibaren köyden kente göç hızlanmış, kentleÅŸme oranı yüzde 25’ten 1980’lerin ortalarına gelindiÄŸinde yüzde 50’lerin üzerine çıkmıştır. Öncü göçmenlerin gurbetçilik ile baÅŸlayan göçleri, zamanla kalıcılığa dönüÅŸmüÅŸ, sonrasında Anadolu köyleri adeta büyük kentlere akmıştır. Son dönem göç çalışmalarında “öznenin” (göçmen) öyküsü, yaÅŸam biçiminin deÄŸiÅŸimi, bu deÄŸiÅŸimin kültürel boyutları ön plana çıkmaktadır. Göçmenin bireysel öykülerinin yansıdığı alanlardan biri de halk türküleridir. Türkülerin en önemli temalarından biri olan gurbet, bireyin kendisini ait hissettiÄŸi mekândan (sıladan) ayrılmasını ifade eden bir kavramdır. Gurbetlik yurdundan geri dönmemek üzere ayrılmayı deÄŸil, “çalışıp, kazanıp, geri dönmeyi”, “hasreti ve kavuÅŸmayı” içinde barındıran “süreli bir göçü” anlatır. Bu arızi durum, gurbetçinin evine dönmesi veya ailesini de “götürmesi/yanına aldırması” ile son bulur. Toplumsal hafıza ve kültürel birikimin en önemli yansımalarından biri olan türküler, ait olduÄŸu yörenin ve dönemin yaÅŸam biçimi, inançları, idealleri, deÄŸerleri ve beklentileri hususunda eÅŸsiz birer kaynaktır. Buna raÄŸmen türküler ve türkü sözleri genellikle estetik folklor öÄŸeleri olarak deÄŸerlendirilmiÅŸ, edebiyat ve sosyoloji gibi diÄŸer disiplinler tarafından yeterli ilgiyi görmemiÅŸtir. Halk türkülerinin, yalnızca bir müzik/sanat eseri olarak deÄŸil, aynı zamanda içinden çıkıp geldiÄŸi toplumun analizinde de önemli ipuçları veren bir yönü vardır. Türküler, ortaya çıktığı dönemin toplumsal yapısı hakkında önemli verileri içinde barındıran manevi kültür öÄŸelerimizden biridir. Gurbete gidenlerin ve kalanların ardından yakılan türküler, kentte doÄŸup büyümüÅŸ yeni nesillere, göç ve gurbetin yarattığı acı, özlem, hasret, fedakârlık gibi duyguları bütün çıplaklığı ile anlatan birer vesika niteliÄŸindedir. Bu makalede, Türkiye’nin iç göç süreci, türküler ve türkü sözlerindeki gurbet, gidenler, kalanlar ve Ä°stanbul temaları üzerinden analiz edilmeye çalışılacaktır.

 

Anahtar Kelimeler: Göç, Türkü, Gurbet, Ä°stanbul, KentleÅŸme, Ä°ç Göç.

Özet: Kültür, insanlar tarafından üretilen ve eyleyenlerin ya da aktörlerin kendilerini gerçekleÅŸtirdikleri bir alan olarak ifade edilse de esasında güç odakları tarafından iÅŸgal edilmiÅŸ ve nihayet kurtarılmış bir sermaye olarak iÅŸlev görmektedir. Dolayısıyla o, nesnesi olduÄŸu toplumun öznesi olarak yeniden üretilmiÅŸtir. Kültürel kodlar baÄŸlamında devÅŸirilen iktidarın gücünü perçinleyen araç olarak milliyetçilik de önemli bir açığı kapatmaktadır. Milliyetçilik, sahip olduÄŸu sembolik sermayesi ve yöntemsel kudreti ile toplumsal rızayı elde etmeye çalışır. Toplumsal rıza, ideolojiyi hem meÅŸrulaÅŸtırmakta ve otorite kaynağı yapmakta hem de iktidar söylemine karşı oluÅŸabilecek direnci sönükleÅŸtirmektedir. Popüler milliyetçilik olarak ifade edeceÄŸimiz bu fenomenin ayrıca televizyon kurgusu ile kamuoyuna aktarılması kitleyi daha da kışkırtmakta ve iktidar alanını geniÅŸletmektedir. Bu doÄŸrultuda bu çalışmada, kültürün bir alt bileÅŸeni olan milliyetçiliÄŸin televizyon kurgusu içinde hangi manipülasyonlarla iktidar örüntülerini yaygınlaÅŸtırdığına temas edilmiÅŸtir. Çalışma, Çalışma Ä°simsizler ve SavaÅŸçı dizilerine odaklanmaktadır. Dizilerde popüler milliyetçilik farklı metaforlarla ifade edilmiÅŸtir. KonuÅŸma, görsel, ÅŸiir, kahramanlar, tarihi olaylar, müzik gibi farklı unsurların kullanım nedenleri ideolojik baÄŸlantıları ile birlikte ele alınarak milliyetçi dil baÄŸlamında söylem analizi yapılmıştır.

 

Anahtar Kelimeler: Kültürel Ä°ktidar, Milliyetçilik, Rıza Üretme, Sembolik Sermaye, Söylem.

Özet: Genelde özgürlüÄŸü kısıtlayan bir ÅŸey olarak düÅŸünülse de günümüzde iktidar oldukça özgürlükçüdür. O artık bireyi emir ve yasaklarla sınırlamaz, aksine onu olabildiÄŸince özgürleÅŸtirir. Neoliberal toplumda bireyi sömüren bir “efendi” olmadığı için de kiÅŸi gerçekten özgür olduÄŸunu düÅŸünür. Ancak sürekli olarak baÅŸarılı olmaya çalışması ve performansını arttırması yeni bir tür zorlama yaratır. BaÅŸkasının baskısından kurtulsa da birey kendisiyle yarışmaya baÅŸlamıştır. Dolayısıyla özgürleÅŸen birey hem kendisine hem de neoliberalizme boyun eÄŸmiÅŸ olur. DiÄŸer taraftan da dijital kültür bütün ürünleriyle hegemonyayı güçlendirmek için seferber olur. Adeta gündelik hayat “dijital” tarafından iÅŸgal edilir. Dijital ilk olarak “iÅŸ”i her yere taşıyarak hayatı “çalışma”ya indirger, ikinci olarak da sosyal aÄŸlarda yapılan paylaşımlarla bireyin kendisini ÅŸeffaflaÅŸtırmasını mümkün kılar ve onun gözetlenmesini kolaylaÅŸtırır. Ä°nternet ve bilgisayar tabanlı akıllı cihazlar gözetleme ve kontrol araçlarına dönüÅŸür. Ä°ktidar dijital dünyada üretilen verilerle kiÅŸiyi kontrol altına alır. Bu makalenin amacı da günümüz dünyasına egemen olan neoliberalizmin, kültürel hegemonyayı devam ettirebilmek için özgürlüÄŸü ve dijital kültürü nasıl kullandığını ortaya çıkarmaya çalışmaktır. Bunun için makalede Güney Koreli düÅŸünür ve kültür kuramcısı Byung-Chul Han’ın perspektifi kullanılmıştır.

 

Anahtar Kelimeler: Neoliberalizm, Hegemonya, Geçmodern Toplum, Dijital Kültür, Byung-Chul Han.

Anadolu’nun muhtelif bölgelerinde çeÅŸitli isimlerle anılan köy odaları, yılın belli mevsimlerinde ya da özel günlerinde erkeklerin sosyalleÅŸtikleri, genellikle sade bir tasarıma sahip olan ve eril bir karakter taşıyan kapalı mekânlardır. Anadolu’da toplama açısından “gençlerin odası”, “orta yaÅŸlıların odası” ve “yaÅŸlıların odası” ÅŸeklinde kategorize edilebilecek köy odalarından bazılarının belirli bir ÅŸahsa ait evin hemen yanına inÅŸa edildikleri ve bir statü göstergesi olarak kabul gördükleri anlaşılmaktadır. Kendi baÄŸlamında iÅŸlev sahibi bu sosyo-kültürel mekânların yerel halkına veya yabandan gelen kiÅŸilere sunduÄŸu olanakları farklıdır. Aynı zamanda eÅŸitlikçi bir mekân olarak köy odaları, ekolojisinde kendisini yaratan ve yaÅŸatan katılımcılarınca, eÄŸlenme, hoÅŸ vakit geçirme, sohbet etme, dedikodu yapma, oyun oynama/çıkarma, örf, âdet, gelenek-görenek üzerine temellendirilen sözlü halk hukuku normlarını uygulama, yeme-içme, organizasyon tasarlama, psikolojik arınma, rahatlama ve boÅŸalma, bilgi alışveriÅŸinde bulunma vb. amaçlarla kullanılırken, diÄŸer yandan da, yolcuların misafir edildiÄŸi bir dinlenme ve korunma merkezi konumundadırlar.

Türkiye modernleÅŸmesinin serencamına dair oldukça fazla literatür birikmiÅŸ durumdadır. Bu literatür mezkur modernleÅŸmenin yöntemini, aktörlerini, olaylarını ve olgularını çok derin bir ÅŸekilde tartışmış; kökleri 19. yüzyıla kadar giden bir hadiseler zincirinin muhasebesini detaylı bir ÅŸekilde tutmuÅŸtur. Elbette ki söz konusu muhasebe bir mütekabiliyet ve karşıtlık ilkesi üzerinden gerçekleÅŸmiÅŸ; hesabı tutan tarafların dünyayı algılama biçimi zaman zaman dikotomik iddialara zemin hazırlamıştır. Nihai olarak elimizde bu durumu özellikle siyasal aktörlerin siyaset eyleme biçimi üzerinden analiz eden oldukça fazla veri vardır.

II. Dünya Savaşından sonra iki kutuplu sisteme bölünen dünyada 1960’lı yıllar mevcut düzene karşı yaÅŸanan patlamalarla doludur. BaÄŸlantısızlar Hareketi, Prag Baharı, Amerika’da Malcolm X ve Martin Luther King önderliÄŸinde siyahi vatandaÅŸların hareketlenmesi, Küba Devrimi, Çin’de yaÅŸanan Kültür Devrimi gibi daha sayılabilecek pek çok olay bu dönemde yaÅŸanmıştır. Söz edilen olayların farklı nitelikleri ve hüviyetleri olsa da iki kutuplu düzenden kaynaklanan huzursuzlukları göstermesi bakımından bir ana hatta sahip olduÄŸu ifade edilebilir. Dünya tarihinde 60’lı yıllar bu huzursuzlukların ortaya konulduÄŸu sahnelerle doludur. 68 olayları da bu çerçevede önemlidir.

Türkiye’de entelektüel tarih-düÅŸünce tarihi alanının, baÅŸta sosyoloji olmak üzere tarih dışı disiplinlerin mensupları tarafından domine edildiÄŸi ve bu alanda ilginin büyük ölçüde Osmanlı-Türk dünyasına ayrıldığı ifade edilebilir. Burada kısa bir tanıtımını sunmayı amaçladığımız kitap, sosyoloji disiplininden bir akademisyenin eseri olmakla bu genel tabloya uymakta, Batı düÅŸünü üzerine bir tetkik eser olmakla bu tablodan farklılaÅŸmaktadır.

baÅŸlıklarda uzmanlık sahalarının geliÅŸmesini kaçınılmaz kılmıştır. Toplumsal olana dair bir açıklama için metodolojik yönelimlerden tutun da veri toplama araçlarına, bilginin mahiyetinden, kültürün doÄŸasına yahut klasik köklerden, teorisyenlerin analitik düÅŸünme biçimlerine, uzmanlık alanlarından genel çerçeveli düÅŸünme stratejilerine kadar geniÅŸ bir çerçevedeki soruÅŸturmalara iÅŸaret edilebilir.